SMED - co to jest? Z jakich etapów się składa?

W zarządzaniu współczesnym przedsiębiorstwem elastyczność i zdolność szybkiej adaptacji do zmieniających się warunków rynkowych są kluczowe. W kontekście Lean Management, jednym z najbardziej efektywnych narzędzi do osiągnięcia tych celów jest SMED (Single-Minute Exchange of Die). 

Czym jest SMED? 

SMED (z ang. „Jednominutowa Wymiana Matrycy”) to opracowana przez Shigeo Shingo w Toyocie w drugiej połowie XX wieku metoda, której celem było radykalne skrócenie czasu potrzebnego na przezbrojenie maszyn i urządzeń produkcyjnych, z dążeniem do osiągnięcia jednocyfrowej liczby minut (poniżej 10 minut).

Tradycyjnie procesy przezbrojenia maszyn – czyli zmiany ustawień, narzędzi czy form w celu przestawienia produkcji na inny produkt – były czasochłonne i generowały długie przestoje. Skutkowało to koniecznością wytwarzania dużych partii, aby zrekompensować utracony czas, co prowadziło do wzrostu zapasów, kosztów magazynowania i obniżenia ogólnej elastyczności operacyjnej.

Shigeo Shingo, analizując te procesy, zauważył, że wiele czynności przezbrojeniowych można wykonać, gdy maszyna nadal pracuje, lub znacząco skrócić czas ich trwania. SMED to podejście do ciągłego doskonalenia, które umożliwia zwiększenie elastyczności produkcji poprzez szybką zmianę asortymentu. Pozwala na redukcję wielkości partii produkcyjnych, co oznacza niższe zapasy i szybszą rotację produktów. W efekcie skraca się czas realizacji zamówień, klienci otrzymują produkty szybciej, a poprawa jakości wynika z mniejszej zmienności procesu dzięki częstszym przezbrojeniom i testom. Finalnie, SMED zwiększa dostępność maszyn, bo więcej czasu przeznaczane jest na produkcję, a mniej na przestoje.

Klucz do SMED: rozróżnienie czynności wewnętrznych i zewnętrznych

Centralnym elementem metody SMED jest podział wszystkich operacji związanych z przezbrojeniem na dwie główne kategorie:

1. Czynności wewnętrzne (Internal Elements): operacje, które mogą być wykonane wyłącznie wtedy, gdy maszyna jest zatrzymana. Przykłady to fizyczna wymiana narzędzi lub regulacja parametrów wewnątrz urządzenia.
2. Czynności zewnętrzne (External Elements): operacje, które mogą być wykonane podczas pracy maszyny, przed jej zatrzymaniem, lub po jej uruchomieniu. Przykłady to przygotowanie nowych narzędzi, sprawdzenie dostępności materiałów czy czyszczenie obszaru roboczego.

Głównym celem SMED jest maksymalne przeniesienie czynności wewnętrznych do kategorii czynności zewnętrznych oraz optymalizacja czasu trwania obu rodzajów czynności.

Chcesz zobaczyć, jak w prawdziwych warunkach wygląda wykorzystanie tej metodologii? W osobnym artykule opisaliśmy przykłady SMED

Etapy wdrażania metody SMED

Wdrożenie SMED to proces systematyczny, często opisywany w czterech lub pięciu etapach (licząc od etapu zerowego):

Etap 0: analiza i obserwacja bieżącego procesu przezbrojenia

Przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian konieczne jest dokładne zrozumienie obecnego stanu. Ten etap polega na szczegółowej obserwacji i rejestracji (np. za pomocą nagrania wideo) całego procesu przezbrojenia. Należy zidentyfikować wszystkie czynności, zmierzyć ich czas trwania oraz udokumentować warunki, zwracając uwagę na używane narzędzia, materiały, liczbę pracowników i wszelkie problemy, takie jak poszukiwanie narzędzi czy oczekiwanie. Celem tego etapu jest uzyskanie pełnego obrazu "stanu obecnego" i zidentyfikowanie obszarów marnotrawstwa.

Etap 1: rozdzielenie czynności wewnętrznych i zewnętrznych

Na tym etapie, bazując na zebranych danych, zespół analizuje każdą czynność, klasyfikując ją jako operację wewnętrzną lub zewnętrzną. Często okazuje się, że wiele czynności wykonywanych przy zatrzymanej maszynie może być zrealizowanych wcześniej lub później. Przykładowo, przygotowanie narzędzi i materiałów z wyprzedzeniem to czynność zewnętrzna, podobnie jak dostarczenie czystych części do montażu. Celem jest maksymalne „przeniesienie” czynności poza czas przestoju maszyny.

Etap 2: przekształcenie czynności wewnętrznych w zewnętrzne

Ten etap stanowi rdzeń metody SMED. Polega na znalezieniu innowacyjnych rozwiązań, aby czynności zidentyfikowane jako wewnętrzne stały się czynnościami zewnętrznymi. Wymaga to kreatywnego myślenia i często modyfikacji zarówno procesu, jak i wyposażenia. Strategie transformacji obejmują standaryzację narzędzi i procedur, wykorzystanie szybkozamykaczy, bolców i zacisków zamiast tradycyjnych śrub, stosowanie pośrednich przyrządów mocujących (przygotowanie elementów poza maszyną) oraz wstępne regulacje (ustawianie parametrów poza maszyną przed montażem). Celem jest minimalizacja liczby czynności wymagających zatrzymania maszyny.

Etap 3: usprawnienie wszystkich czynności (wewnętrznych i zewnętrznych)

Po przekształceniu jak największej liczby czynności, następuje dalsza optymalizacja tych, które nadal pozostały niezoptymalizowane. Niezależnie od tego, czy są to czynności wewnętrzne, czy zewnętrzne, dąży się do ich maksymalnego skrócenia i ułatwienia. W tym etapie stosuje się takie techniki jak zasada „jednego ruchu” (minimalizacja liczby ruchów potrzebnych do wykonania zadania), użycie specjalistycznych narzędzi zaprojektowanych do szybkiego montażu/demontażu, wizualizacja (umieszczanie narzędzi w łatwo dostępnych i oznaczonych miejscach), szkolenie pracowników, a także równoległe wykonywanie kilku czynności przez różnych pracowników, jeśli to możliwe, oraz eliminacja zbędnych regulacji. Celem jest maksymalne skrócenie każdego z pozostałych etapów, co prowadzi do znacznych oszczędności czasu.

SMED w kontekście Lean Management

SMED to potężne narzędzie Lean Manufacturing, ale jego zasady można z powodzeniem zastosować poza środowiskiem produkcyjnym. W kontekście audytu firmy, zarządzania przedsiębiorstwem czy strategii biznesowych, warto przenieść koncepcję SMED także na inne obszary.

Menedżerowie powinni zastanowić się, gdzie w ich organizacji występują „przezbrojenia” – może to być przejście między projektami, wdrażanie nowej usługi, zmiana strategii marketingowej czy procesy onboardingu nowych pracowników. SMED uczy, jak identyfikować i eliminować marnotrawstwo czasu i zasobów, zwiększając zwinność organizacji.

Dla specjalistów sprzedaży szybkość reakcji na zapytania klientów, elastyczność w dostosowywaniu ofert czy płynność w przejściu od jednego klienta do drugiego to klucz do sukcesu. Warto przeanalizować, czy są „przezbrojenia” w procesie sprzedaży, które można zoptymalizować.

Marketerzy natomiast, w szybko zmieniającym się środowisku trendów i kampanii, docenią zdolność do sprawnego przełączania się między strategiami, testowania nowych pomysłów i szybkiej adaptacji do informacji zwrotnej. Analiza „czasów przestoju” między kampaniami lub przy wprowadzaniu nowych treści może przynieść wymierne korzyści.

SMED – niezbędne narzędzie

SMED to narzędzie czy też uniwersalna metodologia, która, stosowana w ramach ciągłego doskonalenia, może znacząco zwiększyć elastyczność, wydajność i konkurencyjność każdej organizacji. W Brainstorm Group wierzymy, że zrozumienie i zastosowanie zasad Lean Management, w tym SMED, jest kluczowe dla firm, które chcą efektywnie funkcjonować w wymagającym środowisku biznesowym.

Zachęcamy do pogłębiania wiedzy na temat Lean Management i poszukiwania możliwości „skracania przezbrojeń” w codziennych procesach biznesowych.

W Brainstorm Group oferujemy kompleksowe doradztwo biznesowe, strategiczne i szkoleniowe, w tym w obszarze Lean Management, audytu procesów i optymalizacji zarządzania. Skontaktuj się z nami, aby dowiedzieć się, jak możemy pomóc Twojej firmie stać się bardziej efektywną i zwinną — umów konsultację na naszej stronie: Brainstorm.biz.pl